Ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου 1911 στην Αγία Βαρβάρα. Ο πατέρας του, ο ιερέας του χωριού, ο Παπά Αγαθάγγελος και η μητέρα του, η Σοφία Χατζησάββα Σουρουπή, του γαλούχησαν την χριστιανική αγάπη και πίστη. Οι γονείς του ήταν «οι πρώτοι παιδαγωγοί του», του δίδαξαν μέσα από την ζωή τους την ευσέβεια, την εργατικότητα και την αγάπη στον πλησίον. Ο Παπαγαθάγγελος αποτυπώνει την ζεστασιά και την «παιδαγωγούσα ατμόσφαιρα» της οικογενειακής του εστίας μέσα από το ποίημα του «Το σπιτάκι μας».
Στ’ αγαπημένο μας σπιτάκι
είν’ αρχηγός μας ο Χριστός
για θρόνο έχει τις καρδιές μας
και εμείς το θέλημα Του φως.
Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στο δημοτικό σχολείο του χωριού. Αργότερα, φοίτησε στο Παγκύπριο Ιεροδιδασκαλείο και αποφοίτησε με άριστα στα 1931. Ο ίδιος, σε ομιλία του, περιέγραψε με συγκίνηση την πορεία του από το δημοτικό σχολείο στο Παγκύπριο Ιεροδιδασκαλείο, με τα εξής:
«Σαν τέλειωσα το δημοτικό ο πόθος μου να υπηρετήσω κάποτε την Εκκλησία έπεισε τον σεβαστό μου πατέρα- ήταν πολύ φτωχός- να με στείλει στο Παγκύπριο Ιεροδιδασκαλείο».
Αμέσως μετά την αποφοίτηση του, εργάστηκε ως ιδιωτικός υπάλληλος και ιεροψάλτης. Στην συνέχεια, ως εκπαιδευτικός, αρχικά ως δάσκαλος και αργότερα ως καθηγητής θρησκευτικών. Ειδικότερα, από το 1933 έως το 1936, διετέλεσε διευθυντής της Ελληνικής Σχολής Αλεξανδρέττας. Από το προαναφερόμενο έτος ως το 1972, με εξαίρεση ένα χρονικό διάστημα τη δεκαετία του 50, δίδαξε σε διάφορα σχολεία, πρώτα της Δημοτικής και ύστερα της Μέσης Εκπαίδευσης. Ο Μαραθεύτης Ι. Μιχαλάκης, γράφει χαρακτηριστικά για το εκπαιδευτικό έργο του Παπασταύρου πως «ως εκπαιδευτικός συνδυάζει αρμονικά τη θεωρητική διδασκαλία με την ηθική και πνευματική αγωγή». Το 1939, χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος και έπειτα ιερέας. Ο Παπασταύρος , γι’ αυτά τα χρόνια ανέφερε στην ομιλία του:
«Όταν το τελείωσα (το Παγκύπριο Ιεροδιδασκαλείο), δούλεψα κανένα χρόνο σε παραγγελιοδοχικό γραφείο και ύστερα νεαρός διορίστηκα και πήγα διευθυντής της Ελληνικής Σχολής Αλεξανδρέττας. ….Ο πόθος να υπηρετήσω την Εκκλησία και των εν έσω μια και το ράσο μου ήταν όχι προσφιλές, αλλά προσφιλέστατο στη θωριά, αφού φορούσε ο αείμνηστος πατέρας μου, έσπευσα στην ηλικία των 27 χρονών να εισέλθω στις τάξεις του ιερού κλήρου».
Ως ιερέας, όπως αναφέρεται στην εργασία των παιδιών του δημοτικού της κοινότητας, «υπηρέτησε στον Ιερό Ναό Αγίου Ιωάννου Λευκωσίας, στον Ιερό Ναό Φανερωμένης, στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών και στο Ίδρυμα Άγιος Νεκτάριος».
Την ίδια χρονιά της χειροτόνησης του, το 1939, ίδρυσε τα Κατηχητικά Σχολεία Λευκωσίας, αρχικά τα Ανώτερα και ακολούθως τα Κατώτερα. Στην προαναφερόμενη του ομιλία αναφέρθηκε και στην ίδρυση των Κατηχητικών Σχολείων με τα πιο κάτω:
«Μαζί με τα εφημεριακά μου καθήκοντα φρόντισα κι εγώ να λειτουργήσουν τα πρώτα Κατηχητικά Σχολεία. Πίστευα πως τότες πως η λύση των μεγάλων προβλημάτων θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με επιτυχία, μόνο αν υπήρχαν άνθρωποι φωτισμένοι και ενάρετοι…..Τα Κατηχητικά Σχολεία αυτόν τον σκοπόν επιδίωκαν και επιδιώκουν…».
Σχεδόν ταυτόχρονα, προέβη στην ίδρυση της ΟΧΕΝ. Ήταν ένας από τους ιδρυτές της Παγκύπριας Οργάνωσης Θρησκευτικών Ορθοδόξων Ιδρυμάτων (Π.Ο.Θ.Ο.Ι). Αργότερα, στα 1945 ίδρυσε τη Νυχτερινή Σχολή της ΟΧΕΝ και έπειτα την Απογευματινή Σχολή Εργαζομένου Κοριτσιού. Ένα χρόνο μετά, το 1946, οργανώνει με την βοήθεια των συνεργατών του, την Ά Φιλανθρωπική Αγορά Λευκωσίας, η οποία απευθυνόταν στα παιδιά των Κατηχητικών Σχολείων.
Προτού χειροτονηθεί νυμφεύτηκε την Ιωάννα Κωσταντίνου Ευτυχίου. Απέκτησαν πέντε παιδιά. Ο Παπασταύρος χαρακτήρισε την σύζυγο του
«την πιστή σύντροφό του στην ζωή και στην πνευματική του πορεία».
Από το 1949 έως και το 1950, φοίτησε στην Σχολή Ιεροκηρύκων, Εξομολόγων, Κατηχητών της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Ο Παπασταύρος μεταλαμπάδευε τη «χάρη του Θεού» σε χιλιάδες πιστούς. Εκατοντάδες πιστών κατάφεραν με την καθοδήγηση του φωτισμένου ιερέα να αναγεννηθούν πνευματικά. Ο Παπαστάυρος, μέσα από το Μυστήριο της Θείας Εξομολόγησης, «αναδείχθηκε σε πνευματικό πατέρα» πολλών τέκνων της Εκκλησίας.
Εξίσου «πλούσιο και ποικίλο» είναι τόσο το συγγραφικό όσο και μουσικό του έργο. Ο Παπασταύρος, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Μαραθεύτη Ι. Μιχαλάκη, «έγραψε δεκατέσσερα βιβλία με ποιήματα για την παιδική και νεανική ηλικία, προσευχές για τα παιδιά όλων των τάξεων του Δημοτικού, κείμενα για τις γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας και βιογραφίες Αγίων».
Αξίζει να αναφερθεί πως το Ίδρυμα Παπασταύρου Παπαγαθαγγέλλου εκδίδει έργα του φωτισμένου και δραστήριου ιερέα. Μερικά από τα έργα που εκδίδει το ίδρυμα για το κοινό είναι:
- ΜΕ ΤΗΝ ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ
Δύο ψηφιακοί δίσκοι.
Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΜΟΥ
Πως έζησα την προπαρασκευή και τον αγώνα της ΕΟΚΑ.
- ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΥ ΑΓΙΑΣΑΝ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
- ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ
- ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΜΑΣ
- ΟΜΟΡΦΑ ΧΡΟΝΙΑ
- ΨΑΛΜΟΙ ΚΑΙ ΜΕΛΩΔΙΕΣ ΤΕΥΧΟΣ Α΄
- ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ
Τραγούδια της καρδιάς και της ψυχής
- ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ ΠΑΠΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΥ
Η πρώτη δεκαετία 1989-1999
Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στα έργα του κατέχει το βιβλίο «Μορφές που άγιασαν την Κύπρο». Σ’ αυτό υπάρχουν οι βιογραφίες εξήντα Μορφών της Ορθοδοξίας.
Το μουσικό έργο του Παπασταύρου αποτελείται από έξι βιβλία. Σ’ αυτά, όπως γράφει ο Μαραθεύτη Ι. Μιχαλάκης, «περιλαμβάνονται δικές του πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις ή διασκευές θρησκευτικών ύμνων σε βυζαντινή και ευρωπαϊκή παρασημαντική». Οι πλείστες μελωδίες του συνοδεύονται από στίχους που γράφτηκαν από τον ίδιο. Οι στίχοι είναι εμπλουτισμένοι με λυρικά στοιχεία, «γεμάτοι αγάπη προς τον Θεό, τον άνθρωπο και τη φύση». Τα τραγούδια του Παπασταύρου τραγουδήθηκαν «από τα νιάτα της Κύπρου στα Κατηχητικά, στις Κατασκηνώσεις στα λημέρια των αγωνιστών της ΕΟΚΑ».
Πιο κάτω παρατίθεται ένα από τα εθνικά του ποιήματα:
Η Κύπρος
Εχθροί πολλοί τη φθόνησαν
στο πέρασμα των χρόνων
κι ήρθαν και σκόρπισαν σ’ αυτή
τη συμφορά τον πόνο.
Πολλές φορές την άφησαν
στο αίμα βουτηγμένη
μα τη ψυχή της δε λυγούν
και φεύγουν ντροπιασμένοι.
Κι η κόρη πάντα αθάνατη
σαν φωτεινή λαμπάδα
στρέφει με πάθος την ψυχή
προς την αιώνια Ελλάδα.
Σημαντική ήταν η συμβολή του Παπασταύρου για την αφύπνιση του Ορθοδόξου Ελληνισμού της Κύπρου στα χρόνια της αγγλικής αποικιοκρατίας. Το 1952, προέβη στην ίδρυση της Επαναστατικής Οργάνωσης ΚΑΡΗ- Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες, σε συνεργασία με το γιατρό Ιωάννη Ιωαννίδη Χατζηπαύλου, Διευθυντή του Νοσοκομείου των Παιδιών. Η συγκεκριμένη Οργάνωση, εν συνεχεία, ενσωματώθηκε στην ΕΟΚΑ, Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών.
Την ίδια εποχή ανέλαβε τη σύνταξη του μυστικού επαναστατικού δελτίου «Ένωσις», που σταμάτησε να εκδίδεται με την απαρχή του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα κατά των άγγλων αποικιοκρατών.
Κατά τη διάρκεια του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνα, ο Παπασταύρος υπήρξε ο φλογερός στρατολόγος των αγωνιστών της ΕΟΚΑ. Οι πρώτοι αγωνιστές που μυήθηκαν στον αγώνα προήλθαν από την ΟΧΕΝ. Ο Παπασταύρος, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Μαραθεύτη «όρκισε εκατοντάδες αγωνιστών, μερικοί από τους οποίους έπεσαν τραγουδώντας τα δικά του θούρια ή ανέβηκαν μ’ αντρειωμένη την ψυχή στο ικρίωμα της αγχόνης των Κεντρικών Φυλακών».
Το 1956, ο φλογερός ιερέας στάλθηκε σε εξορία στις Σεϋχέλλες μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ΄, τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό και τον Πολύκαρπο Ιωαννίδη. Την επόμενη χρονιά, απελευθερώνονται και οδηγούνται στην Αθήνα, όπου και ανακηρύσσονται επίτιμοι πολίτες.
Το 1989, ο Παπασταύρος, ίδρυσε το Ίδρυμα Παπασταύρου Παπαγαθαγγέλου, το οποίο αναφέρθηκε και πιο πάνω. Πρόκειται για ένα πνευματικό και φιλανθρωπικό ίδρυμα. Ο ιερέας πρόσφερε στο ίδρυμα ένα κτήμα της κοινότητας καθώς και τα δικαιώματα όλων του των βιβλίων. Επιπρόσθετα, στο κτήμα αυτό ανέγειρε Παρεκκλήσιο, αφιερωμένο στον Άγιο Νεκτάριο .
Στο ίδιο κτήμα, το 1995 οικοδομήθηκε βρεφονηπιακός σταθμός για παιδιά τόσο της κοινότητας όσο και της ευρύτερης περιοχής. Ο σταθμός άρχισε την λειτουργία του στις 28 Δεκεμβρίου του 1997. Στα εγκαίνια του σταθμού, ο Παπασταύρος εξέφρασε «τον ευγενή του οραματισμόν και τον ιερόν του πόθον». Χωρίς αμφιβολία, η ανέγερση του σταθμού αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα που έλαβαν χώρα στην κοινότητα, εφόσον προσέφερε σημαντική βοήθεια στις εργαζόμενες μητέρες.
Ο Παπασταύρος, πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του με τη γυναίκα του, στο αγαπημένο του χωριό, Αγία Βαρβάρα. Στις 10 Μαΐου του 2001, ο Παπασταύρος εγκατέλειψε τα εγκόσμια. Στον επικήδειο λόγο που εκφωνήθηκε στον Ιερό Ναό της Αγίας Βαρβάρας, συμπεριλήφθηκε ένα απόσπασμα από την ομιλία του αγαπητού ιερέα. Σ’ αυτό το απόσπασμα αναδύονται τα συναισθήματα του Παπασταύρου για την πορεία της ζωής. Το απόσπασμα είναι το εξής:
«Η ζωή δεν ήταν πάντα γλυκιά κι ανέφελη…Μυριάδες ποτήρια οι πίκρες…Περάσαμε μέσα από το καμίνι των θλίψεων και τη θάλασσα των δοκιμασιών…Στο τέλος όμως η ευσπλαχνία του μεγάλου Θεού μας έβγαλε σε τόπον αναψυχής και ανέσεως. Όρθιος τώρα με τη χάρη του βρισκόμαστε με την πρεσβυτέρα μου- αλήθεια, πόσα οφείλω σ’ αυτή- στο χωριό μου την Αγία Βαρβάρα. Στο χωριό που είδα για πρώτη φορά το φως της ζωής ετοιμάζομαι για τον μεγάλο απόπλουν προς τη Ζωή. Πορεύομαι να συνεχίσω να ψάλλω κι εκεί το όνομα του Κυρίου «το αινετόν και δεδοξασμένον εις τους αιώνας».
Ο «γλυκός παππούλης» συνέχισε την πορεία του προς τη Ζωή , χαρίζοντας με αγάπη το πολύμορφο έργο του. Για τον «γλυκό παππούλη», τα παιδιά του Δημόσιου Νηπιαγωγείου Παπασταύρου Παπαγαθαγγέλου, συνέθεσαν το πιο κάτω ποιηματάκι:
Στον γλυκό παππούλη
Ένας γλυκός παππούλης
που μοίραζε αγάπη
χαρά και ζεστασιά
πάντα χαμογελούσε
και όλους αγαπούσε.
Δεν είναι πια μαζί μας
να μας χαμογελά
και να μας τραγουδά.
Είναι ψηλά, πολύ ψηλά
μέσα σε μια ζεστή αγκαλιά
μεσ’ την αγκάλη του Θεού.
Παπασταύρο σ’ αγαπούμε,
και ποτέ δεν σε ξεχνούμε.
Πηγές:
- Εργασία από τα παιδιά της Στ΄τάξης του Δημοτικού Σχολείου Αγίας Βαρβάρας, «Ο φλογερός ιερέας του χωρίου μας», 2005-2006
- Τα αποσπάσματα από την ομιλία του Παπασταύρου Παπαγαθαγγέλου είναι παρμένα από «Ομιλία κατά την κηδεία του Παπασταύρου Παπαγαθαγγέλου» στο Μαραθεύτη Ι. Μαραθεύτη, Ηρωικοί Απόηχοι του ’55, Λευκωσία 2006
- Ποίημα «Στον γλυκό παππούλη», Παιδάκια του Δημόσιου Νηπιαγωγείου Παπασταύρου Παπαγαθαγγέλου, 10.05.2001
- «Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου:Ο Αγωνιστής της Ορθοδοξίας και της Πατρίδας»στο Μιχαλάκη Ι. Μαραθεύτη , Ηρωικοί Απόηχοι του ’55, Λευκωσία 2006
